Tzw. areszt to najbardziej dotkliwy środek zapobiegawczy stosowany wobec podejrzanego lub oskarżonego w postępowaniu karnym. O zastosowaniu tymczasowego aresztowania orzeka Sąd.
Po wydaniu postanowienia podejrzany/oskarżony umieszczany jest w areszcie.
Jakie prawa ma tymczasowo aresztowany?
- Kontakt z obrońcą – jest jednym z najistotniejszych i najważniejszych prawa aresztowanego. Tymczasowo aresztowany ma prawo skontaktowania się ze swoim obrońcą, a jeżeli go nie ma, może złożyć wniosek o ustanowienie obrońcy z urzędu. Kontakt ten może być zarówno osobisty, jak telefoniczny oraz za pośrednictwem listów. Kontakt korespondencyjny nie podlega żadnym ograniczeniom. Niestety kontakt osobisty wymaga uzyskania zgody organu prowadzącego postępowanie, której co do zasady obrońcy nie można odmówić. Widzenia odbywają się bez udziału osób trzecich i nie podlegają ograniczeniom czasowym. Skorzystanie z kontaktu telefonicznego możliwe jest min. 1 raz w tygodniu, w terminach obowiązujących w areszcie. Jeżeli czynności procesowe wymagają kontaktu w innym terminie, wymagana jest zgoda dyrektora aresztu.
- Prawo do złożenia zażalenia – jeżeli nie zgadzamy się z postanowieniem o zastosowaniu tymczasowego aresztowania, mamy prawo zaskarżyć je w terminie 7 dni od daty ogłoszenia lub doręczenia. W treści należy podważyć okoliczności, które zdecydowały o areszcie. Zażalenie powinno być rozpoznane w terminie 7 dni od otrzymania akt.
- Tymczasowo aresztowany w każdym czasie może złożyć wniosek o uchylenie tymczasowego aresztowania albo o jego zmianę na inny środek, tzw. wolnościowy (np. dozór Policji, zakaz opuszczania kraju). Wniosek powinien zostać rozstrzygnięty w ciągu 3 dni.
- Prawo do odmowy składania wyjaśnień. Tymczasowo aresztowany nie ma obowiązku składania wyjaśnień i udzielania odpowiedzi na zadawane mu przez organ prowadzący postępowanie pytania. Może on złożyć wyjaśnienia, ale może też bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień w ogóle. Tymczasowo aresztowany nadal uznawany jest za osobę niewinną – nie ma obowiązku dowodzenia niewinności, to oskarżyciel musi wykazać winę.
- Prawo do uzyskania informacji o treści zarzutów, uzupełnieniu i zmianie zarzutów, kwalifikacji prawnej czynu. Tymczasowo aresztowany może zapoznać się z aktami w części zawierającej dowody, które stanowiły podstawę zastosowania tymczasowego aresztowania.
- Powiadomienie osób bliskich. Tymczasowo aresztowany ma prawo, aby zaraz po osadzeniu go w areszcie śledczym, zawiadomić o miejscu swojego pobytu osobę najbliższą albo inną osobę, stowarzyszenie, organizację lub instytucję, a także swojego obrońcę.
- Osobie aresztowanej przysługują widzenia z innymi osobami niż obrońca. Chodzi tu oczywiście o osoby najbliższe. Widzenia wymagają zgody – prokuratora lub Sądu, a na odmowę przysługuje zażalenie. Co ważne, jeżeli widzenie ma odbyć się z osobą małoletnią, zgoda wydawana jest na wniosek złożony przez przedstawiciela ustawowego dziecka. Widzenia, w przeciwieństwie do kontaktu z obrońcą, odbywają się pod nadzorem funkcjonariusza Służby Więziennej.
- Kontakt telefoniczny z najbliższymi możliwy jest, ale tylko w uzasadnionych wypadkach, gdy kontakt osobisty jest niemożliwy lub utrudniony i gdy potrzeba wykonania telefonu wynika z nagłej sytuacji życiowej. Przeprowadzenie rozmowy zawsze wymaga zgody organu – prokuratora lub Sądu.
- Tymczasowo aresztowany ma prawo opuścić areszt śledczy na czas do 5 dni w celu odwiedzenia poważnie chorego członka rodziny, uczestnictwa w pogrzebie członka rodziny oraz w innych wypadkach szczególnie ważnych dla skazanego. Zgodę wydaje organ, do którego dyspozycji pozostaje aresztowany, czyli organ prowadzący postępowanie.
- Tymczasowo aresztowany może rozporządzać posiadanymi w areszcie śledczym środkami pieniężnymi, przedmiotami wartościowymi i innymi przedmiotami, w tym wpłacać środki pieniężne na rachunek bankowy, chyba że organ, do którego dyspozycji pozostaje, zarządzi inaczej.
- Wnioski, skargi i prośby. Tymczasowo aresztowany ma prawo składać je zarówno w formie ustnej, jak i pisemnej. Koszty przesłania korespondencji ponosi aresztowany. Jeżeli jednak nie ma on wystarczających środków pieniężnych, administracja aresztu powinna zapewnić papier, kopertę oraz znaczek pocztowy.
- Prawo do opieki medycznej polega na niezwłocznym przeprowadzeniu badania osoby tymczasowo aresztowanej. Może on domagać się bezpłatnych świadczeń zdrowotnych na terenie aresztu, dostarczenia leków oraz środków sanitarnych.
- Tymczasowo aresztowany może korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia, chyba że zakłóca to porządek ustalony w areszcie śledczym lub sprzeciwiają się temu względy bezpieczeństwa lub względy sanitarne. Może także za zgodą organu, do którego dyspozycji pozostaje oraz dyrektora aresztu korzystać z wyżywienia, środków leczniczych i higieny otrzymywanych spoza aresztu śledczego.
