Kilka tygodni temu w ramach audycji „Godzina z ekspertem” w #Radio Zachód odpowiadaliśmy z adwokat Natalią Petryszyn – Zachwieja na pytania dot. rozwodu. Przygotowaliśmy krótkie podsumowanie dot. tego jakie są skutki rozwodu. W poprzednim artykule (TUTAJ) mogliście przeczytać o niemajątkowych skutkach rozwodu, czas zatem na skutki MAJĄTKOWE.
Nie będę ukrywał, że jest to zagadnienie, które często budzi najwięcej emocji wśród rozwodzących się małżonków. Niejednokrotnie rozmowy dotyczące m.in. tego jak podzielić majątek są dla stron problemem. Poniżej postaram się omówić najważniejsze skutki majątkowe rozwodu.
SKUTKI MAJĄTKOWE ROZWODU
Ustanie ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej
Wraz z uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego wspólność majątkowa ustaje. Co to dokładnie oznacza? Otóż, podczas trwania małżeństwa mamy do czynienia ze wspólnością bezudziałową, w zw. z czym nie możemy określić np., że żona ma udział w majątku wspólnym wynoszący 60% a maż 40%.
Sytuacja zmienia się jednak po rozwodzie, gdyż następuje przekształcenie wspólności bezudziałowej na udziałową. Co się zatem dzieje dalej, jakie skutki przynosi takie przekształcenie? Jest ich kilka, należy przede wszystkim pamiętać, że:
a) możemy posiadać określony przedmiot oraz czerpać z niego pożytki,
mieszkanie, dom czy samochód. Czerpanie pożytków może polegać m.in. na jego wynajmowaniu.
b) możemy dochodzić wszelkich roszczeń, aby zachować nasze wspólne prawo,
możemy wyjść z powództwem o ochronę posiadania, jeżeli ktoś bezprawnie naruszył nasze prawo własności.
c) jesteśmy zobowiązani, aby ponosić koszty, ciężary, a także wydatki związane z majątkiem,
płacimy podatek od nieruchomości.
d) możemy także żądać podziału majątku.
Pamiętajmy, że takie żądanie nie ulega przedawnieniu.
Podział majątku wspólnego
Koniec sprawy rozwodowej bardzo często jest początkiem sprawy o podział majątku wspólnego. Jeżeli byli małżonkowie nie uregulowali tej kwestii w ramach postępowania rozwodowego, a jest to możliwe w przypadku, gdy nie przedłuży sprawy o rozwód (nie spowoduje nadmiernej zwłoki), to muszą stawić czoła nowemu postępowaniu, tym razem przed Sądem Rejonowym.
O podziale majątku można bez wątpienia przygotować osobny artykuł, natomiast poniżej kilka kwestii, o których warto pamiętać:
a) udziały małżonków w majątku wspólnym są co do zasady równe, ale każdy z małżonków może żądać ustalenie nierównych udziałów (np. żona 60 %, a mąż 40 %), jednakże tylko w sytuacji, gdy przemawiają za tym ważne powody,
b) w sprawie dot. podziału majątku poza samym podziałem sąd kompleksowo rozlicza wzajemne roszczenia małżonków,
jeżeli jeden z małżonków dokonał nakładów z majątku osobistego na majatek wspólny – zdarza się tak m.in. gdy oszczędności sprzed zawarcia związku małżeńskiego przeznaczymy na wykończenie bądź remont nieruchomości wspólnej.
c) możliwość podziału majątku nie ulega przedawnieniu, przepisy nie nakładają na byłych małżonków obowiązku zrealizowania tej sprawy w określonym czasie.
Doświadczenie uczy jednak, że co do zasady lepej nie odkładać tego na przyszłość. Często ważne dowody ulegają zagubieniu, co może się przełożyć na wynika sprawy.
Podziału majątku wspólnego byli małżonkowie mogą także dokonać poprzez zawarcie tzw. umowy działowej. Jeżeli oboje znajdą porozumienie, to podział majątku nie musi wiązać się z długim postępowaniem sądowym. W tego typu sprawach sprawdza się powiedzenie „zgoda buduje, niezgoda rujnuje”.
Dziedziczenie, a właściwie jego brak
Mogłoby się wydawać oczywiste, że po byłym małżonku nie dziedziczymy. Wiele razy spotkałem się jednak z taką sytuacją, gdy były małżonek był naprawdę zdziwiony, gdy dowiadywał się, że nie należy do kręgu spadkobierców ustawowych.
Ważne! Możliwość wyłączenia małżonka od dziedziczenia ustawowego istnieje również, gdy rozwód nie został jeszcze prawomocnie orzeczony, a spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z wyłączniej winy drugiego małżonka, a żądanie to było uzasadnione (stanowi o tym art. 940 § 1 Kodeksu cywilnego – poniżej).
- 1. Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.
- 2. Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem; termin do wytoczenia powództwa wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku.
Zapomnijmy również o zachowku – były małżonek nie należy do kręgu osób uprawionych do występowania z roszczeniem o zachowek.
Alimenty
Niejednokrotnie zacięte boje pomiędzy małżonkami w sprawach rozwodowych dotyczą kwestii alimentów. Kiedy można żądać alimentów dla siebie od byłego małżonka?
Pozwolę sobie zacytować przepis art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
- 1. Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
- 2. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
- 3. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.
Przepis może budzić wątpliwości, dlatego poniżej posłużę się prostym wyjaśnieniem
„Paragraf 1 komentowanego przepisu stanowi:
1) przesłanka podmiotowa:
a) uprawnionym do otrzymania alimentów po rozwodzie jest małżonek niewinny, jeżeli drugi małżonek jest również niewinny, czyli przy rozwodzie bez orzekania o winie, albo małżonek współwinny, czyli przy rozwodzie z winy obu stron,
b) zobowiązanym do płacenia alimentów po rozwodzie jest małżonek niewinny, jeżeli drugi małżonek jest również niewinny, czyli przy rozwodzie bez orzekania o winie, albo małżonek współwinny, czyli przy rozwodzie z winy obu stron,
2) przesłanka przedmiotowa – niedostatek; Kodek rodzinny i opiekuńczy nie definiuje tego pojęcia. Przyjmuje się, iż niedostatek oznacza niemożność zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb życiowych. Obowiązek udowodnienia tej przesłanki obciąża uprawnionego.
- Paragraf 2 komentowanego przepisu stanowi:
1) przesłanka podmiotowa:
a) uprawnionym do otrzymania alimentów po rozwodzie jest małżonek niewinny przy orzeczeniu wyłącznej winy drugiego małżonka,
b) zobowiązanym do płacenia alimentów po rozwodzie jest małżonek wyłącznie winny,
2) przesłanka przedmiotowa: istotne pogorszenie sytuacji materialnej: KRO nie definiuje tego pojęcia. Przyjmuje się, iż musi zostać udowodnione, że po rozwodzie małżonek uprawniony będzie miał sytuację materialną gorszą niż w małżeństwie oraz że to pogorszenie ma charakter istotny, czyli odczuwalny. Nie oznacza to jednak aż niedostatku, czyli uprawniony może zaspokajać swoje usprawiedliwione potrzeby, a nawet potrzeby wyższego rzędu, i to na poziomie wyższym niż przeciętny w społeczeństwie, ale jednocześnie na poziomie niższym niż dotychczas w małżeństwie. Obowiązek udowodnienia tej przesłanki, a ściślej, tych obu przesłanek, tj. pogorszenia oraz istotności – obciąża uprawnionego.
- Paragraf 3 komentowanego przepisu stanowi o wygaśnięciu obowiązku alimentacyjnego:
1) w każdym czasie w przypadku zawarcia nowego małżeństwa przez uprawnionego do alimentacji, oraz
2) po upływie 5 lat od rozwodu w przypadku, gdy zobowiązanym do alimentacji był małżonek niewinny (w przypadku rozwodu bez orzekania o winie); termin ten jednak może być przedłużony przez sąd rodzinny (Sąd Rejonowy Wydział Rodzinny i Nieletnich) w zasadzie bezterminowo ze względu na wyjątkowe okoliczności, których udowodnienie obciąża uprawnionego do alimentacji”
/red. K. Gromek, Komentarz do KRiO, art. 60, Warszawa 2018/
Kto zatem nie może żądać środków utrzymania (alimentów)? – tylko: małżonek winny rozkładu pożycia od małżonka, który winy rozkładu nie ponosi.
Nie są to wszystkie skutki majątkowe, jakie wywołuje rozwód. Pamiętać należy również o tym, że:
– prawomocny wyrok rozwodowy stanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej współwłasności w częściach ułamkowych,
– rozwód wpływa również na spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu,
– powstają także określone konsekwencje na gruncie prawa podatkowego (solidarna odpowiedzialność za zaległości podatkowe powstałe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, lecz do wysokości wartości przypadającego udziału w majątku wspólnym).
Kancelaria specjalizuje się m.in. w sprawach dot. rozwodu, podziału majątku wspólnego, alimentów oraz kontaktów z dziećmi.
Jeżeli masz pytania dot. rozwodu to zapraszamy do kontaktu.
Autor: radca prawny Radosław Zachwieja